ปัจจุบันการเลี้ยงไก่ไข่ในประเทศไทยแทบทั้งหมดเป็นการเลี้ยงเชิงอุตสาหกรรม เลี้ยงจำนวนมากในโรงเรือน เพื่อให้ควบคุมง่ายและได้ผลผลิตมากๆ แต่ไม่ได้ใส่ใจถึงความมีอิสรภาพของแม่ไก่ รวมถึงความปลอดภัยของไข่ไก่สู่ผู้บริโภคมากนัก

จึงมีวิธีการเลี้ยงไก่ไข่ตามธรรมชาติที่เรียกว่า “การเลี้ยงไก่อินทรีย์” ที่ต้องใส่ใจทุกกระบวนการเลี้ยงไปจนถึงมือผู้บริโภค ซึ่งก่อนอื่นเรามาทำความเข้าใจกันก่อนว่า ไข่ไก่อินทรีย์คืออะไร? แล้วต่างกับไข่ไก่ทั่วไปอย่างไร?

ไข่ไก่อินทรีย์ คือ ไข่ปลอดสารพิษจากแม่ไก่ที่เลี้ยงโดยธรรมชาติ ไม่ขังกรงและไม่ใช้ยาเคมี

ไข่ไก่ทั่วไป คือ ไข่จากแม่ไก่ที่เลี้ยงในกรง มีการให้ยาเคมีและอาหารสำเร็จรูปตามปกติ

มาตรฐานต่อไปนี้จะอ้างอิง สำนักงานมาตรฐานเกษตรอินทรีย์ มกท. โดยสรุปบางส่วนให้เข้าใจได้ง่าย

การจัดการฟาร์มไก่อินทรีย์

• ห้ามใช้สารเคมีทุกชนิดในการเลี้ยงไก่ รวมถึงยาและฮอร์โมนสังเคราะห์
• อาหารจะต้องมาจากพืชที่ปลูกในระบบอินทรีย์ 
• ต้องออกแบบฟาร์มให้มีสภาพแวดล้อมที่แม่ไก่เคลื่อนไหวได้อย่างอิสระ มีน้ำ อาหาร พื้นที่ว่าง และแสงตามธรรมชาติ รวมถึงมีการป้องกันอันตรายจากสัตว์ร้าย
• ต้องมีทุ่งหญ้าหรือพื้นที่เปิดโล่งให้ไก่ได้ออกกำลัง

• ต้องมีจำนวนแม่ไก่ไม่เกิน 5 ตัว/ตารางเมตร และไม่เกิน 3,000 ตัว/โรงเรือน มีรังไข่อย่างน้อย 1 รัง/แม่ไก่ 8 ตัว 
• ต้องมีพื้นที่นอกโรงเรือนไม่น้อยกว่า 1 เท่าของพื้นที่ในโรงเรือน เพื่อให้แม่ไก่ได้ขุ้ยเขี่ยและออกกำลังตามธรรมชาติ

• ไม่อนุญาตให้ใช้กรงตับหรือกักขังแม่ไก่ไว้ตลอดเวลา
• การให้แสงไฟฟ้ารวมกับแสงสว่างตามธรรมชาติ ต้องไม่เกิน 16 ชั่วโมง/วัน

แหล่งที่มาของลูกเจี๊ยบ

• ลูกเจี๊ยบต้องได้รับการดูแลในระบบอินทรีย์ตั้งแต่แรกเกิด แต่อนุโลมให้นำแม่ไก่สาวที่อายุไม่เกิน 18 สัปดาห์ มาเลี้ยงก่อนได้ในช่วงแรก ซึ่งจะต้องมีแผนในการจัดหาลูกเจี๊ยบอินทรีย์เพื่อใช้ในฟาร์มของตนเองด้วย

การขยายพันธุ์ไก่อินทรีย์

• อนุญาตให้ใช้การผสมเทียมได้ แต่ไม่อนุญาตให้ใช้การโคลนนิ่ง หรือใช้ฮอร์โมนเพื่อช่วยการตกไข่

การดูแลไก่อินทรีย์

• ไม่อนุญาตให้ปรับแต่งหรือดัดแปลงอวัยวะของแม่ไก่ แต่อาจอนุโลมให้แต่งปากแม่ไก่ด้วยวิธีที่ไม่ทรมานได้ 
• ไม่อนุญาตให้ตัดปีกของแม่ไก่ได้

อาหารไก่อินทรีย์

• อาหารที่ใช้ในการเลี้ยงไก่ ต้องเป็นอาหารอินทรีย์ ปลูกในระบบอินทรีย์ แต่ถ้าหากในพื้นที่มีไม่เพียงพอ อาจใช้วัตถุดิบอาหารทั่วไปได้ โดยต้องมีสัดส่วนไม่เกิน 15% ของน้ำหนักอาหารแห้ง
• อนุญาตให้ใช้วิตามิน ธาตุอาหารรอง และอาหารเสริมที่ได้จากธรรมชาติได้ แต่อาจอนุโลมให้ใช้สารสังเคราะห์เฉพาะบางกรณีที่ไม่สามารถหาจากแหล่งธรรมชาติได้เพียงพอ

• อนุญาตให้ใช้ แบคทีเรีย เชื้อรา เอนไซม์ และกากน้ำตาล ผสมอาหารได้
• อนุญาติให้ใช้สารสังเคราะห์ต่อไปนี้ หากเกิดอากาศแปรปรวนผิดธรรมชาติได้ เช่น กรดอะซิติก, ฟอร์มิก ,โพรพิออนิก รวมถึงวิตามินและเกลือแร่
• อาหาร ส่วนผสมอาหาร สารปรุงแต่ง และสารช่วยแปรรูปอาหาร ต้องไม่มาจากกระบวนการทางพันธุวิศวกรรม (จีเอ็มโอ)

ไม่อนุญาตให้ใช้สารต่อไปนี้ผสมในอาหารได้

• สิ่งขับถ่ายทุกชนิด
• อาหารที่ได้จากการสกัดด้วยตัวทำละลาย เช่น เฮกเซน หรือเติมสารเคมีลงไป
• กรดอมิโนสังเคราะห์
• ยูเรียและสารประกอบไนโตรเจนสังเคราะห์
• สารสังเคราะห์กระตุ้นการเจริญเติบโต
• สารสังเคราะห์กระตุ้นความอยากอาหาร
• สารกันบูด ยกเว้นกรณีใช้เป็นสารช่วยแปรรูปอาหาร
• สีสังเคราะห์

การดูแลสุขภาพไก่

• ดูแลไก่โดยเน้นที่การป้องกันเป็นหลัก
• เมื่อไก่เกิดอาการป่วย ต้องได้รับการรักษาโดยใช้ยาสมุนไพรทันที แต่ถ้าหากไม่ได้ผล สามารถใช้ยาแผนปัจจุบันตามคำแนะนำของสัตวแพทย์ได้ ซึ่งจะต้องมีระยะการหยุดให้ยาเพิ่มเป็นสองเท่าของที่ระบุในฉลากกำกับยา และใช้ได้ไม่เกิน 1 ครั้งต่อช่วงอายุของแม่ไก่ หากใช้เกินกว่านี้จะถือว่าไก่ตั้วนั้นพ้นจากความเป็นไก่อินทรีย์ทันที
• ห้ามใช้ยาแผนปัจจุบัน เพื่อการป้องกันโรคหรือกระตุ้นการเจริญเติบโตของไก่ได้
• หากมีโรคระบาด อนุญาตให้ใช้วัคซีนตามที่หน่วยงานรัฐแนะนำได้ แต่ต้องไม่เป็นวัคซีนที่มาจากกระบวนการทางพันธุวิศวกรรม (จีเอ็มโอ)

---

จากความคิดเห็นส่วนตัวแล้ว หากเราต้องการเลี้ยงไว้กินเองในครัวเรือน ก็ไม่จำเป็นต้องยึดตามกฎระเบียบเนี๊ยบทุกอย่าง บางอย่างทาง มกท. เขาก็อนุโลมให้ได้ตามความเหมาะสมของแต่ละพื้นที่

แต่หากต้องการให้ฟาร์มไก่ไข่ของเราได้รับตรารับรองมาตรฐานเกษตรอินทรีย์ ก็ต้องปฏิบัติตามกฎระเบียบของ มกท. อย่างเคร่งคัด สามารถกดสมัครขอรับรองมาตรฐานเกษตรอินทรีย์ได้ที่นี่

หากจะทำเป็นการค้า แต่ยังไม่ต้องการขอตรารับรอง เนื่องจากการขอตรารับรองจะต้องจ่ายค่าธรรมเนียมรายปีด้วย  ก็จงทำให้ดีที่สุดตามความสามารถที่เรามี ที่สำคัญต้องอย่าลืม ความซื่อสัตย์ต่อลูกค้า ลูกค้าหรือผู้บริโภคทุกคน ควรรู้ว่าสิ่งที่กินไปนั้นมีกระบวนการผลิตเป็นมาอย่างไร ใส่สารแต่งเติมหรือไม่ เรื่องนี้สำคัญนะ ผมอยากเน้นย้ำที่สุด

ความซื่อสัตย์ คือ องค์ประกอบสำคัญในการเป็นเกษตรกรผู้ผลิตอาหารอินทรีย์อย่างเต็มตัว

ครูพี่นุ

เขียนบทความโดย ครูพี่นุ (ภานุพงศ์ สะและหมัด)

• ปราชญ์ชุมชนด้านเศรษฐกิจพอเพียง จ.ฉะเชิงเทรา
• เจ้าของสวน COCONUT Thailand
• เจ้าของฟาร์ม ข.ไข่ ออร์แกนิค